Chúng tôi biết có nhiều lòng trai khi yêu ai có thiện chí lắm, có những ý tưởng trong sạch cao cả lắm, nhưng cứ chung mà nói, ái tình của họ mặc dầu họ không ý thức, tàng trữ yếu tố xô đẩy họ đến chỗ chiếm hữu người bạn gái mà họ mến yêu. Bài vở họ cẩu thả hay không làm là thường. Phải nhận nhan sắc là cái cớ của ái tình nhất là nhục tình của bạn trai.
Trúng thì tốt, trật thì sửa lại. Tính giáo dục là khoa học tối hệ mà chỉ được đề cặp từ nửa thế kỷ trước thôi, nói vậy hiểu ngầm ngoài ra các giáo điều của đức khiết bạch được tổ chức thành khoa học. Các chế độ nầy thi đua chưởi nhau, hạ bệ nhau, tố cáo nhau là hám lợi nhưng tất cả đều bị Satan giựt dây dụi, xô cấm đầu vào tiền tài, nhan sắc, địa vị : tất cả đều do óc duy vật mà ra.
Trong cơn say yêu, họ viết cho sạch suối lòng, để tâm cảm ái yêu, nghi kỵ, lo lắng, săn sớm, lạnh lạt v. Sở dĩ từ lâu phái yếu không phát minh được nhiều công trình thuộc phạm vi trí thức là tại chế độ cổ hủ phong thực đ àn áp sự tiến triển của họ. Họ không tưởng tượng được mình kết duyên vơí một người mà mình không cho là chim sa cá lặn.
Phải tìm hiểu họ, chỉ điều khôn lẽ dạ cho họ hơn là chỉ biết rầy mắng, chế nhạo. Lòng thì tốt mà cách gởi tình yêu bất đáng sái chỗ, phản tâm lý. Mà gieo gió tất nhiên gặt bão.
Lúc thanh xuân xương trán nở nang lẹ cũng như xương càm. Mà gieo gió tất nhiên gặt bão. Dĩ nhiên khi manh vuốt ái tình tàn ác cấu xé cõi lòng họ thì chẳng những họ viết những nhựt ký, họ làm thơ mà nhất là họ còn viết những bức thư ngọt vì âu yếm cũng có, chua vì nghi kỵ, đắng vì bội bạc cũng có.
Trong những sách bàn về tâm lý đã ra, tôi dám cả quyết mà không dè dặt rằng trong lãnh vực tình ái, người nam là phái yếu. Mà dư luận có do đâu? Cũng phần đông do quan sát ngoài hay do tưởng tượng, đồn đãi. Ai khổ hơn người đi hay kẻ ở.
Người mà như cục bột, ai muốn nắn gì thì nắn, làm sao làm nên việc lớn. Những tiếng khô lạt đây tôi muốn hiểu một ý nghĩa nghịch với tiếng lăng xăng của bạn gái khi xã giao. Họ vẫn nhận phần xác là phương thế của phần hồn, vẫn nhận sự cần thiết của các hoạt động trong thế gian như họ mê say một phần hơn các hoạt động ấy là sự kết hợp triếng trang với Thượng đế trong một tình yêu phụ tử tuyệt vời cao quí.
Có thể nói tình của bạn gái vừa có chiều sâu ở nội tâm vừa có chiều rộng ở ngoại diện. Khi nào học được những cách lý luận họ thích sử dụng. Hoa niên đã về, các người thân mến nhất của bạn trai trong gia đình hình như bạn trai chưa cho là thỏa mãn.
Làm náo động lên trong tâm hồn họ một khối tình phức tạp hỗn độn mà yếu tố chánh là mến yêu, hối tiếc, uất ức, bất mãn. Tôi đã tốn nhiều thời giờ để theo quan sát một số bạn trai xấu số, thấy họ có một lối sinh hoạt hình như độc lập với cuộc sinh hoạt thông thường trong xã hội. Vài tiếng đồng hồ sau, tâm hồn họ lắng xuống, họ bỏ các ý định cũ rồi muốn đi rong chơi.
Mùa thu cây lá khóc. Nếu chàng Thúc Sinh của Nguyễn Du có hồi vênh mặt nói: Những nhà tâm lý học Anh, Mỹ hay chiatính con người ra hai hạng, hạng hướng nội và hạng hướng ngoại.